Onze mensen

HvJ EU 12 januari 2023, ECLI:EU:C:2023:14, Zaak C-395/21)
Rb. Rotterdam 23 januari 2023, ECLI:NL:RBROT:2023:331

Op 12 januari 2023 oordeelde het HvJ EU dat een overeenkomst met een consument die alleen een uurtarief vermeldt en verder niets, niet ‘duidelijk en begrijpelijk’ is. Lees hierover mijn eerdere blog. Op 23 januari 2023 oordeelde de Rechtbank Rotterdam dat wie niet declareert conform deze uitspraak van het HvJ EU, zijn zorgplicht schendt

De kostenafspraak voldeed, maar het declareren was niet in orde

Een jurist aanvaardt een opdracht tot belangenbehartiging in een arbeidsgeschil tegen een uurtarief van € 140 excl. btw. Hij vraagt een voorschot op basis van 4 uur werk; volgens de algemene voorwaarden is dat 50% van de ingeschatte uren. Verder spreekt hij af iedere maand een declaratie te sturen. De kostenafspraak voldoet dus aan de eisen van het HvJ EU.

De jurist komt deze afspraak alleen niet goed na. Hij geeft geen nieuwe kosteninschatting en stuurt alleen facturen in november, januari en april voor in totaal € 14.500. De cliënt betaalt alleen de eerste factuur. De advocaat vordert betaling van het restant bij de rechtbank.

De rechtbank ontleent aan het arrest van het HvJ EU de regel dat een goed opdrachtnemer de consument-opdrachtgever moet informeren over de financiële gevolgen die voortvloeien uit de overeenkomst. De jurist is hierin tekortgeschoten. De rechtbank vermindert de facturen daarom met 30% (bij wijze van schadevergoeding en verrekening).

Deze uitspraak laat zien dat een contract met een consument duidelijke afspraken over de kosten moet bevatten, maar dat het net zo belangrijk is deze afspraken op te volgen.

Meer weten over cassatie?

Voert u een procedure in hoger beroep en verwacht u dat de zaak  bij de Hoge Raad zal komen? Dan is het slim om nu alvast advies in te winnen bij een cassatie-advocaat over uw kans van slagen als u uw zaak voorlegt aan de Hoge Raad.

Ekelmans Advocaten heeft een hoog aangeschreven cassatiepraktijk. De betrokkenheid van onze advocaten leidt geregeld tot belangwekkende arresten van de Hoge Raad.

Onze advocaten Cassatie en Expert Litigation zijn procesrechtelijke experts, die de grote lijnen inzichtelijk maken en in de finesses scherpte brengen.

We verzenden ook een nieuwsbrief Civiele Procespraktijk naar onze contacten. Interesse? Dan ontvangen we graag uw inschrijving.

HvJ EU 12 januari 2023, ECLI:EU:C:2023:14, Zaak C-395/21)

De feiten: een uurtarief van €100 en een rekening van €13.000

Een Litouwse advocaat sluit met een consument vijf overeenkomsten voor juridische dienstverlening. In elk contract staat dat zijn uurtarief €100 is. Er is geen begroting vooraf gemaakt en er wordt niet tussentijds gedeclareerd. De advocaat verleent in 2018-2019 juridische diensten. In maart 2019 valt er een nota van bijna €13.000 euro op de mat bij de cliënt. De cliënt weigert de hele rekening te voldoen.

De advocaat vordert betaling bij de Litouwse rechter. De rechtbank oordeelt dat het kostenbeding onduidelijk en ‘oneerlijk’ is. Hij halveert het bedrag van de nota’s. In hoger beroep wordt de uitspraak bekrachtigd. De advocaat stelt cassatieberoep in.

Prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie van de EU

Het cassatiehof stelt meerdere vragen aan het Hof van Jusitie van de EU (HvJ EU) over de toepassing van de Richtlijn Oneerlijke Bedingen (‘RL 93/13’). Het HvJ EU noemt vijf stappen. In Deel A bespreek ik de vijf stappen uit het arrest. In Deel B betrek ik dit arrest op de situatie in Nederland.

Deel A: De vijf stappen van het HvJ EU

1. Kernbeding

Elk standaardcontract waarover niet is onderhandeld, kent twee typen bedingen: kernbedingen en algemene voorwaarden. Een kernbeding gaat over de kern van de prestatie van partijen. Het betalen van een uurtarief, vormt vaak de kern van de prestatie van de consument als hij een dienst afneemt. Het uurtarief is daarom een ‘kernbeding’ (art. 4 lid 2 RL).

Kernbedingen én algemene voorwaarden moeten steeds duidelijk en begrijpelijk zijn opgesteld. Dit is de transparantie-eis van art. 5 RL.

2. Een uurtarief zónder verdere informatie is niet duidelijk

Een contract dat een uurtarief noemt, lijkt duidelijk. Volgens het HvJ EU is zo’n beding tóch niet transparant:

• Of een beding duidelijk en begrijpelijk is, hangt af van alle omstandigheden rond het sluiten van het contract.
• De consument moet vóórdat hij de overeenkomst sluit, informatie krijgen waarmee hij de financiële consequenties van de overeenkomst voor hem kan inschatten.
• Dat kan een consument niet (goed) doen met alleen een uurtarief zonder verdere informatie. Zo’n prijsafspraak is dus niet duidelijk.

3. Welke prijsafspraak is wél duidelijk?

Een advocaat kan vaak moeilijk voorspellen hoeveel een zaak zal kosten. Soms is dat zelfs onmogelijk. Tóch moet hij de consument, vóórdat hij een overeenkomst sluit, in staat stellen bij benadering de totale kosten te ramen. Het HvJ EU geeft twee opties:

1. De advocaat geeft een raming van het voorzienbare (minimale) aantal uren dat nodig is om een bepaalde dienst te verlenen; of
2. Hij verplicht zich om regelmatig tussentijds te factureren en verslag te doen van het aantal gemaakte werkuren.

4. Een onduidelijk beding kán oneerlijk zijn

Niet élk onduidelijk kostenbeding is meteen ook ‘oneerlijk’. De nationale rechter moet beoordelen of een onduidelijk kernbeding ‘oneerlijk’ is op grond van art. 3 lid 1 RL. De omstandigheden van het geval zijn bepalend: is de goede trouw nageleefd? En is er sprake van een aanzienlijke verstoring van het evenwicht in het contract in het nadeel van de consument? Ook het gebrek aan transparantie is één van de factoren.

Een Lidstaat kán er trouwens voor kiezen te bepalen dat een onduidelijk beding automatisch ook een ‘oneerlijk’ beding is. Litouwen heeft dat bepaald. Nederland niet.

5. Wat moet de rechter doen als een tariefbeding ‘oneerlijk’ is?

Het HvJ EU zet uiteen wat de rechter moet doen als een tariefbeding oneerlijk is.

a. De rechter moet een oneerlijk beding buiten toepassing laten, tenzij de consument zich daartegen verzet.
b. Dit kan ertoe leiden dat de advocaat geen vergoeding voor zijn diensten ontvangt.
c. Uitsluitend wanneer de consument uiterst nadelige gevolgen zou ondervinden van de nietigverklaring van de héle overeenkomst, dan mag de rechter het tariefbeding vervangen door:

• een nationale bepaling van aanvullend recht, of
• een nationale bepaling waarover de partijen bij de betrokken overeenkomst het eens zijn dat zij wordt toegepast. Die bepaling moet steeds specifiek zijn bedoeld om te worden toegepast op consumentenovereenkomsten.

d. De nationale rechter mag het nietige tariefbeding niet vervangen door een eigen raming. Anders zou de afschrikwekkende werking van de richtlijn op de tocht komen te staan.

Deel B: Wat betekent deze uitspraak nu voor het Nederlandse recht?

Een onduidelijk kernbeding

De rechter kan in Nederland toetsen of algemene voorwaarden ‘onredelijk bezwarend’ zijn (art. 6:233-a BW). Ook kernbedingen die niet duidelijk en begrijpelijk zijn, kan de rechter toetsen (art. 6:231-a jo. art. 6:233-a BW). Als ze onredelijk bezwarend zijn, kan hij deze bedingen ook vernietigen.

Een uurtarief kán onredelijk bezwarend zijn

Met het arrest van het HvJ EU staat vast dat een contract, dat alleen een uurtarief vermeldt en verder geen enkele indicatie geeft van de te verwachten kosten,onduidelijk is.

Het Nederlandse recht bepaalt niet dat een onduidelijk (kosten)beding ook meteen onredelijk bezwarend is. Een uurtarief zonder verdere kostenindicatie staat niet op de Zwarte, Grijze of Blauwe lijst. Die lijsten geven voorbeelden van oneerlijke bedingen. De rechter zal dus moeten beoordelen of een concreet uurtarief onredelijk bezwarend is aan de hand van alle omstandigheden.

Wat moet de Nederlandse rechter doen met een oneerlijk uurtarief?

Als de rechter oordeelt dat dat beding onredelijk bezwarend is, moet hij het buiten toepassing laten. Dat leidt ertoe dat de advocaat geen aanspraak maakt op betaling van zijn rekening. Nederland kent namelijk geen specifieke regeling voor consumenten voor dat soort gevallen.

De al geleverde rechtsbijstand, kan uit zijn aard niet meer ongedaan worden gemaakt. Art. 6:210 lid 2 BW bepaalt voor dat geval dat, voor zover dit redelijk is, een vergoeding van de waarde van de prestatie daarvoor in de plaats treedt. Dit is alleen géén specifieke regeling voor declaratiegeschillen met een consument.

Nederland kent zo’n regeling niet. Per 1 januari 2015 is de begrotingsprocedure voor advocatensalarissen in de Wet Tarieven in Burgerlijke Zaken (WTBZ) afgeschaft. Dit betekent dat de raden van de Orde niet meer bevoegd zijn tot het beoordelen van de redelijkheid van de declaraties. In het reglement van de Geschillencommissie Advocatuur is evenmin een regeling op genomen voor een alternatieve kostenraming. Zodoende is de civiele rechter bevoegd om te oordelen over declaraties in elk soort zaken.

Checklist

Het is dus van groot belang om duidelijke prijsafspraken te maken:

1. Omschrijf in de opdracht zoveel mogelijk de te verrichten werkzaamheden;
2. Noem voor een consument niet alleen het uurtarief inclusief btw, maar geef waar mogelijk ook een raming van het voorzienbare (minimale) aantal uren dat nodig is om een bepaalde dienst te verlenen, en de bijbehorende kosten;
3. Deel zo mogelijk de dienstverlening op in verschillende fasen.
4. Als vooraf geen begroting valt te geven, is het een optie om af te spreken dat regelmatig tussentijds wordt gefactureerd en verslag wordt gedaan van het aantal gemaakte werkuren (‘de specificatie’).

Meer weten over cassatie?

Voert u een procedure in hoger beroep en verwacht u dat de zaak  bij de Hoge Raad zal komen? Dan is het slim om nu alvast advies in te winnen bij een cassatie-advocaat over uw kans van slagen als u uw zaak voorlegt aan de Hoge Raad.

Ekelmans Advocaten heeft een hoog aangeschreven cassatiepraktijk. De betrokkenheid van onze advocaten leidt geregeld tot belangwekkende arresten van de Hoge Raad.

Onze advocaten Cassatie en Expert Litigation zijn procesrechtelijke experts, die de grote lijnen inzichtelijk maken en in de finesses scherpte brengen.

We verzenden ook een nieuwsbrief Civiele Procespraktijk naar onze contacten. Interesse? Dan ontvangen we graag uw inschrijving.

HR 11 november 2022, ECLI:NL:HR:2022:1599

De feiten

Verkoper is een leverancier van grondstoffen voor diervoeder. De Eendracht koopt jarenlang diverse grondstoffen. In 2014 sluiten zij aan de telefoon twee nieuwe koopcontracten voor zonnebloemkoek. De Verkoper bevestigt de overeenkomsten dezelfde dag nog in een verkoopcontract. Daarin verwijst hij naar de branchevoorwaarden (CNGD). Daarin staat een arbitragebeding. Iets later ontstaat een geschil over de kwaliteit van de zonnebloemkoek. De Eendracht dagvaardt de Verkoper voor de rechtbank. Die stelt dat de rechter onbevoegd is, vanwege het arbitragebeding. De Eendracht vordert daarop de vernietiging van deze voorwaarden, omdat deze nooit door de Verkoper zijn verstrekt.

Wat oordelen de rechtbank en het hof?

De rechtbank vernietigt de voorwaarden. Het hof ziet dat anders: het klopt dat de branchevoorwaarden niet ter hand gesteld door de Verkoper, maar de directeur van De Eendracht heeft in 2012/2013 een cursus gevolgd.. Daarin kwamen de branchevoorwaarden (CNGD) aan de orde. Daarom was De Eendracht met de voorwaarden bekend en kan zij die niet vernietigen.

De wet: algemene voorwaarden moeten ter hand worden gesteld

Een partij die algemene voorwaarden hanteert (‘de gebruiker’) heeft een informatieplicht. Hij moet de wederpartij een redelijke mogelijkheid geven van de voorwaarden kennis te nemen. Dit heet ‘ter hand stellen’.

Een beding is (onder meer) vernietigbaar als de gebruiker dit niet heeft gedaan (art. 6:233 sub b BW). Zo wordt de wederpartij beschermd tegen nare bijwerkingen van voor haar onbekende voorwaarden.

De Hoge Raad: wanneer is een wederpartij met voorwaarden ‘bekend’?

De Hoge Raad (HR) maakte op de bevoegdheid tot vernietiging in 1999 een belangrijke uitzondering in het arrest Geurtzen/Kampstaal. Volgens de HR kan de wederpartij een beding niet vernietigen, als zij bij het sluiten van de overeenkomst met dat beding bekend was of geacht kon worden daarmee bekend te zijn.

De HR gaf toen twee voorbeelden van deze ‘bekendheidsuitzondering’:

• als partijen regelmatig gelijksoortige overeenkomsten sluiten en de gebruiker zijn voorwaarden al bij de eerste overeenkomst ter hand had gesteld; en
• een winkel hangt een bordje op, dat zij niet aansprakelijk is voor een bepaald voorval (zoals verlies of diefstal van eigendommen).

In beide gevallen was het dus de gebruiker zelf die zijn voorwaarden actief op de één of andere manier bekend had gemaakt aan zijn wederpartij. Die eis stelde de HR ook nog in een arrest uit 2011. In dat arrest (First Data/Attingo) oordeelde de HR dat een gebruiker niet aan zijn informatieplicht voldoet, wanneer zijn voorwaarden alleen (door een zoekopdracht) op internet kunnen worden gevonden.

Daarnaast konden zich volgens de HR omstandigheden voordoen waarin een beroep op vernietiging door de wederpartij onaanvaardbaar was. Maar dat laatste is een behoorlijk hoge drempel om te halen.

In het arrest van 11 november 2022 is de mogelijkheid tot vernietiging verder ingeperkt. De HR komt daarmee terug van zijn arrest uit 2011 enoordeelt nu dat een wederpartij algemene voorwaarden niet meer kan vernietigen als hij daarmee bekend is. Het maakt volgens de HR niet meer uit of die bekendheid door toedoen van de gebruiker is ontstaan, of dat hij “toevallig” op een andere manier bekend is geraakt met deze voorwaarden. Denk in dit geval aan de bestuurder van De Eendracht die de cursus heeft gevolgd.

Mijn commentaar

De HR beperkt met dit nieuwe arrest de wettelijke bevoegdheid tot vernietiging van art. 6:233 sub b BW. Dat sluit niet aan bij de tekst van de wet. Toch past die verruiming van ‘de bekendheidsuitzondering’ wel bij het wettelijke stelsel. Zo regelt art. 6:235 lid 3 BW dat een wederpartij ook geen beroep op vernietiging toekomt, als zij (praktisch) dezelfde voorwaarden meermaals in haar eigen contracten gebruikt. Ook dan is zij immers bekend met de voorwaarden. Wie voorwaarden al kent, hoeft niet meer beschermd te worden tegen ‘onbekende voorwaarden’. De nalatige gebruiker valt daarmee een ‘gelukje’ in de schoot.

Meer weten over cassatie?

Voert u een procedure in hoger beroep en verwacht u dat de zaak  bij de Hoge Raad zal komen? Dan is het slim om nu alvast advies in te winnen bij een cassatie-advocaat over uw kans van slagen als u uw zaak voorlegt aan de Hoge Raad.

Ekelmans Advocaten heeft een hoog aangeschreven cassatiepraktijk. De betrokkenheid van onze advocaten leidt geregeld tot belangwekkende arresten van de Hoge Raad.

Onze advocaten Cassatie en Expert Litigation zijn procesrechtelijke experts, die de grote lijnen inzichtelijk maken en in de finesses scherpte brengen.

We verzenden ook een nieuwsbrief Civiele Procespraktijk naar onze contacten. Interesse? Dan ontvangen we graag uw inschrijving.